با توجه به این که مصرف آنتی بیوتیک در بین ما بسیار بالاست ، توجه به عوارض جانبی آن نیز اهمیت زیادی دارد . در سال ۲۰۱۸ آنتی بیوتیک ها به عنوان پرفروش ترین دارو در جهان معرفی شدند . مصرف آنتی بیوتیک ها از سال ۲۰۰۰ الی ۲۰۱۵ تقریبا ۴۰ درصد افزایش یافته است . برخی از کارشناسان اعتقاد دارند تا سال ۲۰۵۰ به دلیل ایجاد مقاومت بدن انسان ها به آنتی بیوتیک ، سالانه ۱۰ میلیون مرگ رخ خواهد داد .
با مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها و ایجاد مقاومت به این داروها ، مشکلات بهداشتی بسیار زیادی در جهان به وجود آمده است .
آنتی بیوتیک چیست ؟
گروه هایی دارویی که برای درمان انواع عفونت های ناشی از باکتری مصرف می شوند آنتی بیوتیک نام دارند . یکی از معروف ترین انتی بیوتیک ها پنیسلین است که در سال ۱۹۲۶ برای اولین بار معرفی شد
رایج ترین آنتی بیوتیک ها که به صورت گسترده مصرف می شوند عبارتند از:
- آموکسی سیلین
- داکسی سایکلین
- سفالکسین
- سیپروفلوکساسین
- کلیندامایسین
- مترونیدازول
- آزیترومایسین
- سفیکسیم
- آموکسی سیلین
- تتراسایکلین
برخی از رایج ترین موارد استفاده آنتی بیوتیک ها عبارتند از:
درمان جوش ، برونشیت ، عفوت ملتحمه چشم ، انواع عفونت های گوش ، بیماری های جنسی ، عفونت های پوستی ، اسهال ، عفونت دستگاه تنفسی ، عفونت دستگاه ادراری و … توجه داشته باشید که آنتی بیوتیک ها هیچ تاثیری بر عفونت های ویروسی ندارند . یکی از رایج ترین عفونت های ویروسی که مردم معمولا به صورت اشتباه برای درمان آن از آنتی بیوتیک استفاده می کنند سرماخوردگی و آنفولانزا است . فقط در صورتی که به دلیل این بیماری ها دچار عفونت باکتریایی گلو شده باشید ممکن است مصرف انتی بیوتیک مفید باشد . در این مورد نیز توجه داشته باشید که اکثر عفونت های گلو و گلو درد ها بدون مصرف دارو به راحتی خوب می شوند .
در بین مردم بسیار رایج است که به محض درمان شدن عفونت ، مصرف آنتی بیوتیک را قطع می کنند در صورتی که مصرف این داروها را باید تا تمام شدن دوره درمان ادامه دهید و قطع زود هنگام این داروها می تواند باعث ایجاد مقاومت باکتریایی شود . حتی در صورتی که شما به اشتباه برای درمان بیماری های ویروسی از آنتی بیوتیک استفاده کنید نیز می تواند باعث بروز مقاومت بدن نسبت به این دارو ها شود
برخی از رایج ترین عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها
۱- ایجاد مقاومت عفونت ها به دارو
هر ساله در امریکا ۲۳۰۰۰ نفر به دلیل مقاوم شدن باکتری ها به آنتی بیوتیک جان خود را از دست می دهند . درحال حاضر بزرگ ترین نگرانی کارشناسان وجود عفونت هایی است که کاملا نسبت به این دارو ها مقاوم شده اند . ولی چرا این اتفاق افتاده است ؟ دلیل مقاوم شدن باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک می تواند شامل این موارد باشد .
- به دلیل مصرف بی رویه و اشتباه آنتی بیوتیک ها
- به دلیل کامل نکردن دوره درمان
- به دلیل مصرف مواد غذایی حامل آنتی بیوتیک شیمیایی مانند انواع گوشت ها و انواع لبنیات
۲- آلرژی و آسم
تحقیقات اخیر نشان می دهد که رابطه مستقیمی نسبت به مصرف آنتی بیوتیک ها و احتمال ابتلا به آسم و آلرژی وجود دارد . در مطالعات گسترده ای که در سال ۲۰۱۸ انجام شده است ، پرونده سلامت ۷۹۲۰۰۰ کودک مورد بررسی قرار گرفت . در این تحقیق ارتباطاتی بین ابتلا به آسم و مصرف انتی بیوتیک در زمان تولد تا ۶ ماهگی یافت شد . طبق این تحقیق به نظر می رسد مصرف این داروها در دوران کودکی می تواند احتمال ابتلا به آسم در بزرگسالی را افزایش دهد
۳- ارتباط مصرف آنتی بیوتیک با اسهال
یکی از رایج ترین عوارض مصرف آنتی بیوتیک ها اسهال است که در موارد حاد می تواند باعث کمبود آب بدن و عدم تعادل الکترولیتی شود . این اسهال ممکن است حتی هفته ها بعد از قطع مصرف آنتی بیوتیک ها می تواند ادامه داشته باشد . توجه داشته باشید که در دوره مصرف این داروها نباید از داروهای جلوگیری از اسهال مانند لوپرامیداستفاده کنید .
۴- خستگی و بی حوصلگی
زمانی که شما بیمار هستید به صورت معمول احساس خستگی و بی حوصلگی می کنید . در این زمان در صورت مصرف آنتی بیوتیک ها ، خستگی و بیحوصلگی شما شدت بیشتری خواهد یافت
۵- تورم زبان ، سیاه شدن زبان ، حتی مو در آوردن مو روی زبان
این عارضه جانبی در بین آنتی بیوتیک ها بیشتر در زمان مصرف آموکسی سیلین مشاهده می شود . در صورتی که این دارو به صورت طولانی مدت و در دوزهای بالا مصرف شود می تواند باعث تغییر رنگ زبان ، تورم زبان و حتی حالتی شبیه به مو در آوردن زبان شود . برخی از سایر عوارض جانبی رایج آموکسی سیلین عبارتند از :
حالت تهوع / استفراغ / اسهال / دل درد / سوزش سر دل / خارش واژن و داشتن ترشحات غیر معمول واژن / سردرد / تغییر در دوره های قاعدگی
۶- تغییر در دوره های قاعدگی
یکی دیگر از عوارض جانبی مصرف آنتی بیوتیک ها ، تغییر در دوره قاعدگی و پریود است . به نظر می رسد این عارضه در برخی از زنان اصلا مشاهده نمی شود ولی در برخی دیگر به صورت واضح قابل مشاهده است . به نظر می رسد این عارضه به دلیل این است که آنتی بیوتیک ها بر متابولیسم استروژن و پروژسترون در کبد تاثیر می گذارد . هنگامی که مصرف این داروها باعث برهم خوردن تعادل هورمونی بدن می شود باعث تغییر در دوره های قاعدگی خواهد شد .
البته برخی از کارشناسان بر این باور هستند که تغییرات قاعدگی به دلیل مصرف آنتی بیوتیک ها نیست بلکه عفونت موجود در بدن و استرس بیماری باعث این تغییر می شود .
۷- اختلالات روانی / هذیان گویی
به تازگی مشخص شده است که آنتی بیوتیک های فلوروکینولون می توانند به میتوکندری آسیب رسانده و باعث آسیب های عصبی شوند . فلوروکینولون ها با عوارض جانبی مانند افسردگی ، هذیان گویی ، توهم ، حرف زدن در خواب و حتی روان پریشی همراه است . حدود ۱۰ سال پیش FDA به سازندگان این نوع آنتی بیوتیک ها هشدار داد تا بر روی جعبه این آنتی بیوتیک ها به برخی از عوارض جانبی آنها مانند افزایش خطر آسیب های عصبی و حتی آسیب به تادون ها ، اشاره شود .
عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها چقدر طول می کشد تا از بین برود ؟
این مورد بستگی به نوع داروی مصرفی ، مدت زمان مصرف ، دوز مصرف و بدن فرد دارد . معمولا از بین رفتن اثرات جانبی آنتی بیوتیک ها چندین هفته طول می کشد . برای مثال اسهال که یکی از رایج ترین عوارض جانبی این داروها است ، معمولا ۲ هفته بعد از قطع دارو از بین می رود
جایگزین آنتی بیوتیک ها
خوشبختانه خوراکی ها و مواد طبیعی وجود دارند که در مواردی می تواند از انها به جای آنتی بیوتیک های شیمیایی استفاده کرد . این انتی بیوتیک های طبیعی معمولا بدون عارضه هستند و یا عوارض جانبی بسیار کمی دارند .این مواد طبیعی باعث مقاومت باکتریایی نمی شوند و اکثرا بر روی باکتری هایی که به آنتی بیوتیک های شیمیایی مقاوم شده اند نیز اثر گذار هستند .
سیر یکی از این مواد طبیعی است . سیر خاصیت ضد باکتری ، ضد ویروس ، ضد قارچ و ضد پرتو دارد . روغن سیر یکی از مواد طبیعی برای درمان عفونت گوش است . روغن زیتون ، پونه کوهی ، نقره کلوئیدی نیز از این مواد طبیعی هستند . تحقیقات آزمایشگاهی در سال ۲۰۱۷ نشان داده است که نقره کلوئیدی به صورت طبیعی می تواند از فعالیت باکتری ها و قارچ ها جلوگیری کنند .
