حجامت یعنی چه ؟
حجامت اصطلاحا به روشی از خونگیری اطلاق می شود که جهت درمان بعضی از بیماریها بکار می رود و دارای سابقه تاریخی هفت هزارساله می باشد و به عنوان یک سنت الهی در روایات و سیره پیامبران و ائمه اطهار(ع) مطرح گردیده و جزء احکام امضائی اسلام است و در طب سنتی به عنوان رکن درمان به حساب می آید.
روش انجام حجامت چگونه است ؟
پس از معاینه واخذ شرح حال ازبیمار موضعی که برای حجامت تعیین شده است ضدعفونی گشته سپس با لیوان حجامت که بصورت یکبارمصرف ساخته شده به مدت چند دقیقه بادکش می شود بعد از ایجاد انبساط چند خراش سطحی ایجاد می گردد آنگاه به تناسب وضعیت جسمی ؛بالینی وعروقی بیماردر سه الی پنج مرحله ازوی خون گرفته می شود. این عملیات مجموعا در مدت حدود ۲۰دقیقه انجام می شود که خون گرفنه شده حداکثر به ۵۰تا۷۰سی سی بالغ می گردد. درحجامت خشک مرحله خونگیری انجام نمی شود.
حجامت تاچه حد جنبه علمی دارد؟
تلاش علمی برای توجیه حجامت درجهان شروع شده است وتالیفاتی نیزدراین زمینه منتشر گردیده است “حجامت یک روش درمانی آزموده “حاصل پژوهشی است که آقای دکتریوهان آبله درکشورآلمان انجام داده است .برخی ازمتخصصین آمریکایی نیزتحقیقاتی دراین موضوع منتشر ساخته اند ویکی ازکلینیک های مجهزپژوهشی پیرامون حجامت درآمریکا تاسیس گردیده ودرحال بررسی علمی روی حجامت می باشد دربرخی ازکشورهای آسیایی نیز اثردرمانی حجامت می باشد.دربرخی ازکشورهای آسیایی نیز اثرحجامت برروی بیماریهای خاص موردمطالعه قرارگرفته است وگزارش آن منتشر گردیده است .در دانشگاه شهید بهشتی ایان هم درسالهای ۷۱-۷۲چندطرح پژوهشی پیرامون حجامت اجراگردیده است ازآن جمله “مقایسه خون ورید وخون حجامت ازنظر فاکتورهای بیوشیمیایی “؛”مقایسه مواضع حجامت بامسیرمریدیان های طب سوزنی “؛”بررسی تاثیر حجامت بربیماریهای عصبی سردردهای میگرنی”؛به صورت پایان نامه دکتری می باشد.”بررسی اثر حجامت برسروتونین خون ” نیزپژوهشی دیگراست که دردانشگاه تهران درشرف انجام است وگزارش اولیه آن درپنجمین کنفرانس بین المللی طب اسلامی درهندوستان درسال ۱۹۹۹ارائه گردیده است .دانشجویان سال آخرپزشکی ورشته های مرتبط؛موضوعات متعددی رادراین زمینه به صورت پایان نامه تدوین کرده اند.پزشکان ومحققان عضوشده ودرمان بیماری های گوناگون راباروش حجامت موردتحقیق قرارداده اندودراین زمینه اطلاعات ارزشمندی رابه دست آورده اند.
حجامت تاچه حدارزش درمانی دارد؟
درمنابع طب اسلام وطب سنتی حجامت به عنوان یکی ازارکان مهم درمان ذکرگردیده است وبیماری های گوناگون رادرمان می کندوبه صورت اختصاصی درمنابع طب اسلامی به شکل پیشگیرانه درمان همه بیماریها شمرده شده است ودرموردبیماریهای خاص درمان تمامی بیماریهای ناشی ازغلبه خون گفته شده است .بوعلی سینااعتقادداردصفراوسودانیزازطریق حجامت قابل دفع است .
آیاهمه پزشکان حجامت رابه بیماران توصیه می کنند ؟
خیر-اطلاعات پیرامون حجامت درجامعه پزشکی محدوداست .به طورکلی دردانشکده های پزشکی ایران این موضوع تدریس نمی شود.فقط دربعضی ازدانشگاههای آمریکا؛انگلیس ؛آلمان ؛وچین این موضوع به شکل کلاسیک تدریس می شود.طبیعی است که وقتی پزشکان ماازویژگی های درمانی آن بی اطلاع هستند همه اقدام به این عمل نمی کنند.ازسوی دیگراطلاعاتی که مطرح گردیده است بسیارجدیداست وبیش ازپنج هزارسال ازعمر ان نمی گذرد.پزشکانی که درایران با این موضوع آشنا هستند به هزارنفر نمی رسند.
حجامت دردرمان چه بیماریهای بکارمی رود؟
حجامت درموردبیمارهای هایپرلیپیدمی (چربی خون بالا)؛دیابت غیروابسته به انسولین ؛دردهای عضلانی ؛سردردهای عصبی ؛ومیگرنی ؛بیماریهای پوستی شامل آکنه ؛پسوریازیس ؛آلرژی های دارویی ؛غذایی ؛فصلی ؛اعتیادبه مواد مخدر؛بیماریهای انسدادی عروق کرونر؛عوارض بعدازیائسگی (منوپوز) دردهای قاعدگی در زنان ودوشیزگان (دیسمونوره) و برخی بیماریهای عفونی ؛هورمونی وغدد کاربر دارد.
آیااستفاده ازحجامت تنها برای درمان بیماریهاست ؟
بیشترین کاربردانواع حجامت دربعدازبیماریهاست وبامکانیسم مختلفی ازجمله تنظیم سیستم ایمنی موجب پیشگیری ازبیماریها می گرددوبدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که کاربردحجامت فقط برای درمان بیماریهانیست .
حجامت نسبت به سایرروشهای درمانی متداول چه مزیتهایی دارد؟
بطورکلی حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است واگربه صورت تخصصی ازآن استفاده شود برتری های فراونی نسبت به روشهای درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی وجراحی دارد.مزیتهای درمان باحجامت می توان بطورخلاصه بدین شرح بیان کرد:
۱-حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است .
۲-حجامت برای تمامی سنین (به جزچهارماه اول زندگی )کاربرددارد.
۳-حجامت باحداقل توان فنی وتجهیزات اجرایی می تواند بیماریهای سخت ومزمن رادرمان کند.
۴-حجامت هیچگونه وابستگی فنی ؛علمی وابزاری به خارج ازکشورندارد.
۵-حجامت یک رفتاردرمانی سرپایی است ونیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد.
۶-درحجامت فاکتورهای مداخله گروجودنداردویک رفتارکامل موجب درمان می شود.
۷-حجامت یک دستوردینی است توان جلب تاثیرات روانی درآن بالاست وازاین طریق علاوه برافزایش سطح درمان پذیری موجب تقویت فرهنگ واعتقادات مذهبی وارتباطانسان باخدامی شود.
درمورد چه افرادی نباید حجامت کرد؟
حجامت پیشگیرانه خطرافرین نیست وبه منظورپیشگیری ازبیماریها می توان هرسال حداقل درفصل بهار حجامت کرد وحداقل فاصله زمانی برای حجامت از یک ماه شروع می شود تا سن روز فاصله یعنی چهل ساله چهل روزیک بار؛ پنجاه ساله و پنجاه روز یکبار و… ولی حجامت درمانی اگرتوسط افرادغیر مطلع انجام شود ممکن است موجب درمان نگردیده و یا اشکالاتی را پدید آورد.درمورد افراد زیر نباید حجامت کرد:
۱-افرادی که باتعریف طب اسلامی وطب سنتی دچارغلبه شدید بلغم هستند.
۲-کودکان ازبدو تولد تا چهارماهگی
۳-زنان باردار تا ماه چهارم بارداری
۴-زنان درمدت ایام عادت ماهیانه
۵-افراد دارای کمبود پلاکت خون
۶-افرادی که دچارفشارخون مقطعی بالاهستند (دراین افرادابتداباید بااستفاده ازحجامت گرم وخشک به طریق مخصوص فشارخون راکاهش داده وسپس اقدام به حجامت کرد)
انجام چندمرحله حجامت درسال بی خطراست ؟
برای طبایع بلغی وصفراوی انجام ۱الی ۳مرحله درسال مفیدوبی خطراست وبیشترازآن نبایدتجویزنگردد.برای طبایع سوداوی به همراه یک سلسله تمهیدات درمانی دیگر تعدادرامی توان افزایش داد .سقف حجامت موردنیازطبایع دموی ؛سن روزفاصله است .یعنی فردسی ساله سی روزیکبار؛چهل ساله چهل روزیکبار؛و… و البته کمتر از سی روز یکبار نباید تجویز گردد.
بیماران جهت انجام حجامت باید به چه اشخاص و مراکزی مراجعه کنند؟
پزشکانی که دوره آموزش اجرا و روش تجویز را گذرانده باشند صلاحیت انجامت رادارند. پیراپزشکان نیزدرصورت گذراندن دوره آموزشی می توانند حجامت نمایند ولی تجویزحجامت باید با نظرپزشک آشنا با این روش درمانی صورت گیرد.لازم به تذکراست که بخشنامه های اخیر وزارت بهداشت ؛حجامت را یک رفتاردرمانی نیازمند به پژوهش علمی توصیف کرده است واین امر را در غالب طرح های پژوهشی زیر نظرمراکز تحقیقاتی ودانشگاههای میسر می داند بیماران برای انجام حجامت می توانند به بیمارستانهای مجری این طرح مانند بیمارستان لقمان حکیم (تهران ) وشعبات موسسه تحقیقات حجامت ایران و پزشکانی که عضوموسسه تحقیقات حجامت ایران هستند ودوره آموزشی خود را طی کرده اند مراجعه نمایند.
حجامت درجامعه علمی ما تا چه حدپذیرفته شده است ؟
به طورکلی جامعه علمی یک بازنگری اساسی به رفتارهای درمانی اسلامی وسنتی دارد واین حرکت بسیارپرشتاپ پیش می رود ودرزمینه حجامت نیز جامعه علمی جهانی درمراکزعلمی دردانشگاههای آمریکا اروپا وچین به این امرتوجه کرده است و کارشناسان امرنیزاطلاعات خودرادرمعرض نشر عمومی قرارداده اند و وسایل سمعی بصری نیزبه اطلاع رسانی پرداخته اند لکن درجامعه علمی ایران این موضوع به شکل یک باورعلمی متولد نشده است وبیشتر کارشناسان منتظر هستند تا گزارشات کشورهای خارجی منتشر گردد و زمانی که گزارشی ازآن سوی مرزمی بینید به این موضوع روی می آورند .
آگاهی جامعه سنتی نسبت به این روش تا چه حداست ؟
افراد بالای چهل سال معمولا بااین روش آشنایی دارند وبرخی نیز ازکارآایی آن اطلاعات سطحی وبسیار کم اهمیت است ولی می توان ایده های درمانی مناسبی راازآن میان استنباط کرد وبه عرصه توجیه عملی برد در حال حاضر مجموعه اطلاعاتی دراین زمینه جمع آوری شده ودرشرف انتشار است
شیوه سنتی حجامت درایران چه قدمتی دارد؟
قدمت حجامت درایران به قبل ازاسلام می رسد بهرام گوریکی ازپادشاهان ساسانی چون درمان بیماری خودرا منحصر به حجامت یافت دستوردادتااین روش درایران رایج گردد براساس استنادات تاریخی این روش درمانبی دردانشگاه جندی شاپورتدریس می شده است وردپای فرهنگی آن درادبیات کشورمشاهده می گردد سالانه درفصل بهار مردم ؛کودکان ومیان سالان خودراحجامت می کردند واصطلاحا این مراسم را عید خون می نامیده اند ومعتقد بودند بادفع فضولات وسموم ازبدن موجبات سلامتی فرد را فراهم می نماید ابزار حجامت سنتی درموزه ها ودرمراکز آثارباستانی تازمان هزارسال قبل به چشم می خورد.
جایگاه حجامت درطب سنتی ماکجاست ؟
تمامی بزرگان طب سنتی ایران ازحجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی ذکر کرده اند محمدذکریای راضی در کتاب الحاوی شیخ الروئس ابوعلی سینا درکتاب قانون در طب سید اسماعیل جرجانی درکتاب ذخیره خوارزمشاهی عقیلی خراسانی درکتاب خلاصه الحکمه فی مجمع الجوامع به شیوه گسترده ای پیرامون حجامت وکاربردآن دردرمان صحبت کرده اند واز حجامت برای درمان بیماریهای فراگیر ومهمی مانند سکته قلبی ؛مالیخولیا ؛سردردهای میگرنی وبخشی ازبیمایهای پوستی بهره می گرفته اند .در طب اسلامی ومنابع مذهبی نیز توصیه های فراوانی به انجام حجامت شده است .رسول اکرم (ص)وائمه اطهار(ع)خود حجامت می کرده اند وروش انجام آن را بیان فرموده اند وویگیهای درمانی آن رابرشمرده اند یکی ازمهمترین روایاتی که درزمینه حجامت درمنابع معتبر روایی آمده است ودرذیل آیه یک سوره اسری درتفسیر المیزان وبرخی ازتفایر آمده است .درحدیث شب معراج که رسول اکرم (ص)می فرمایند “وقتی که به آسمان هفتم صعود کردم برهیچ ملکی ازملائک گذرنکردم مگراینکه گفتند یامحمدحجامت کن وامتت رابه حجامت کردن امرفرم”.
نقاط مختلف مورد حجامت بدن و خواص هر یک از آنها
حجامت سر (نجات بخش)
محل انجام در بالای سر می باشد .
خواص: درمان بیماری های اعصاب و جنون ، تقویت چشم و تقویت مغز .
حجامت عام ( نافع )
محل آن بین دو کتف می باشد و بیشترین توصیه انبیاء و اولیاء و دانشمندان طب سنتی به حجامت کردن در همین نقطه از بدن می باشد .
خواص آن عبارت است از : تفصیه خون ، درمان خفقان ، درمان همپیتزی یعنی( سرفه خونی) ، طپش قلب ، هموراژیک ، دوران سر که از سنگینی معده می باشد و درمان درد های مزمن مثل درد کلیه ، مثانه ، رحم ، باز کردن قاعدگی ، درمان آکنه و جوش بدن ، میگرن و سر درد های مزمن .
حجامت اختدعین (کتف ها )
محل آن در دو طرف پشت کتف ها و بر روی استخوان های اسکاپولا (برابر با کتف) می باشد و نتیجه عمل آن شبیه فصد ورید قیفال می باشد به معنی درمان و رفع سنگینی سر ، صورت ، چشم ها ، گوش ها و شروع درد دندان ها (خصوصا دندان های آسیاب) بر طرف کردن حالت لرزش در سر ، باز کردن رنگ رخسار، رفع درد در دست ها و درمان سندرم مچ دستی ( نوعی احساس درد و مورمور شدن در مچ دست ها است که بیشتر در خانم ها دیده می شود ) .
حجامت نقره
محل آن در گودی پشت گردن می باشد
خاصیت آن : در رفع سنگینی سر و همچنین درمان حملات اضطرابی و توهمات مختلف روانی می باشد . خاصیت حجامت نقره مثل فصد رگ اکحل است و این حجامت توسط ائمه اطهار (ع) در اطفال توصیه شده است و عوارض آن در بزرگسالان : کند ذهنی ، فراموشی موقت و زودگذر است .
حجامت تحت الذقن یا زیر چانه
خواص : درمان زخم های دهانی ( قلاع ) ، بهبود وضعیت گردن ، بهبود رنگ رخسار ، رفع بیماری های دهان و دندان ، تصفیه خون از سر ، فک ها و لثه ها می نماید . اگر این حجامت همه ماه ها انجام شود به شرط انجام مسواک مرتب ، لثه ها و دندان ها برای همیشه سالم می ماند .
حجامت پشت گوش ها
خواص : رفع سرگیجه ، بی عقلی و پیری زود رس ، جلوگیری از سفید شدن مو ها ، درمان بیماری های چشم (نظیر عفونت ها ، گل مژه ، ریزش مژه و ابرو ها ) .
حجامت کمر (رهاننده )
محل آن در گودی کمر می باشد .
خواص : رفع درد و اسپاسم کمر ، رفع جوش و دمل در ناحیه کمرو باسن ، درمان التهاب رحم ، تخمدان ها و مثانه ، نقرس ، بواسیر ، خارش پشت ، دوالی (بیا اگر این حجامت همه ماه ها انجام شود به شرط انجام مسواک مرتب ، لثه ها و دندان ها برای همیشه سالم می ماند .
حجامت پشت گوش ها
خواص : رفع سرگیجه ، بی عقلی و پیری زود رس ، جلوگیری از سفید شدن مو ها ، درمان بیماری های چشم (نظیر عفونت ها ، گل مژه ، ریزش مژه و ابرو ها ) .
حجامت کمر (رهاننده )
محل آن در گودی کمر می باشد .
خواص : رفع درد و اسپاسم کمر ، رفع جوش و دمل در ناحیه کمرو باسن ، درمان التهاب رحم ، تخمدان ها و مثانه ، نقرس ، بواسیر ، خارش پشت ، دوالی (بیا DVT وورم پا ها ). حجامت کمر بهترین حجامت برای درمان کیست تخمدان و فیبروم رحیم می باشد .
حجامت ریز شکم
خواص : کولیت ، نفخ شدید شکم ، درد قاعدگی یا PMS و درمان کیست تخمدان و فیبروم رحمی .
حجامت سرین (باسن )
خواص : درمان درد سیاتیک و عرق النساء ، تسکین درد و درمان درد مفصل ران .
حجامت مقعد (اطراف مقعد)
خواص : کشیدن اخلاط از تمام بدن حتی سر ، مطلوب برای روده ها ، بر طرف کردن بواسیر و از بین بردن یائسگی زودرس .
حجامت ران پاها
۱_ حجامت جلوی ران ها
خواص : رفع روم بیضه ها و دمل های ران ساق
۲_حجامت عقب ران ها
خواص :رفع دمل ها و جوش های باسن .
حجامت زانو ها
خواص : رفع دمل های چرکی و مزمن در ساق پا ها، رفع اخلاط گرم از زانو ها و درمان درد زانو ها (به شرط ی که در دفعات متعدد حجامت انجام شود ) .
حجامت ساق پاها
خواص: تصفیه خون ، بازکردن خون قاعدگی (درمان آمنوره) مفید در بیماران کم خونی ارثی مثل تالاسمی و غیره ، رفع خارش کلی بدن ، درمان سندرم ساق پای بی قرار ، درمان واریس پاها ، درمان واریس پا ها، درمان درد سیاتیک ، درد کمر و اسپاسم ساق پاها .
خاصیت : این حجامت مانند فصد صافن پا عمل میکند .
حجامت زیر قوزک خارچی پاها
خواص : بازکردن خون قاعدگی ، رفع درد سیاتیک و نقرس
